Duits in de Beroepscontext. Een samenhangende systematiek van examinering in samenwerking met het Goethe-Institut De keuzedelen Duits in de Beroepscontext
Vanaf 2014 begonnen in het MBO experimenten met keuzedelen. Hierdoor kregen studenten de mogelijkheid tot een eigen profilering binnen hun beroepsopleiding. Al snel werden er curricula voor 2 keuzedelen Duits in de Beroepscontext ontwikkeld: opleidingsmodulen Duits die geënt zijn op de beroepspraktijk. Een volgende stap, in 2015, was de ontwikkeling van handreikingen voor cursussen Duits per beroepsgroep. Het besef dringt steeds nadrukkelijker door dat het voor vakmensen op MBO-niveau van groot belang is vertrouwd te zijn met de taal en cultuur van onze grootste handelspartner. Een en ander werd en wordt mede gerealiseerd door de stichting Duits in de Beroepscontext. Zie de materialen elders op deze website.
Samenwerking met het Goethe-Institut
Vanuit het bedrijfsleven wordt de versterking van de positie van Duits in het MBO toegejuicht. Vooral voor het bedrijfsleven is een herkenbare en hoogwaardige standaard van beheersing van de Duitse taal van belang. Het keurmerk van het Goethe-Institut is wereldwijd bekend. Voor MBO studenten betekent het bezit van zo’n certificaat een vergroting van hun kansen op de arbeidsmarkt. In september 2016 kwamen de ROC’s die in het initiatief Duits in de Beroepscontext samenwerken tot overeenstemming met het Goethe-Institut over een gezamenlijke aanpak en certificering van de examens Duits.
Examensystematiek Duits in de Beroepscontext: adaptieve examens
De examensystematiek kent een aantal exameninstrumenten:
- Een online digitaal examen voor de vaardigheden lezen en luisteren:
Deze toets is en wordt steeds verder ontwikkeld door het centrale Goethe-Institut München en wordt wereldwijd aangeboden: de Goethe-Test Pro (GTP). De toets is adaptief, past zich tijdens het maken aan het geregistreerde niveau van de student aan en geeft na afloop aan op welk ERK-niveau een student zich bevindt: van A1 t/m C2. Een korte demo van de toets staat hier: http://lernplattform.goethe.de/mod/adaptivetest/view.php?id=5493. Hier staat ook een antwoordblad bij de demo: https://www.goethe.de/resources/files/pdf291/gtp_demoversion_loesungsblatt.pdf.
De exameninstrumenten hiervoor zijn door de Stichting in samenwerking met het Goethe-Institut ontwikkeld, afgestemd op de specifieke doelgroep: studenten uit het MBO. De toetsen zijn eveneens adaptief: ze geven aan op welk ERK-niveau een student zich bevindt: van A1 t/m B1.
- Een gecombineerd examen spreken/gesprekken voeren:
Ook deze exameninstrumenten zijn door de Stichting in samenwerking met het Goethe-Institut ontwikkeld, eveneens afgestemd op de specifieke doelgroep: studenten uit het MBO. De toetsen zijn wederom adaptief: ze geven aan op welk ERK-niveau een student zich bevindt: van A1 t/m B1. De student krijgt met dit examen een bewijs waarin het niveau van de vier vaardigheden is weergegeven. De grondslag voor de niveauvaststelling is het ERK, het Europees referentiekader voor talen. De examens zijn zoals gezegd adaptief: dat wil zeggen, dat met een en hetzelfde exameninstrument een kandidaat een score kan behalen over een range van niveaus. Deze systematiek kan worden gebruikt voor zowel het examineren van de keuzedelen Duits als voor het afsluiten van vaardigheden Duits in andere opleidingsdelen waarin kennis van Duits vereist is. De exameninstrumenten zijn door het Goethe-Institut en de Stichting gezamenlijk ontwikkeld, en wel voor de volgende opleidingssectoren:
- Economie/dienstverlening
- Horeca/toerisme
- Logistiek
- Marketing
- Secretarieel
- Sport/bewegen
- Techniek
- Zorg/welzijn
Daarnaast zijn enkele generieke toetsen ontwikkeld die in hier niet genoemde sectoren inzetbaar zijn. Bovendien zijn voor horeca/toerisme, assistent manager internationale handel, manager/ondernemer horeca en marketing een aantal profieltoetsen ontwikkeld binnen dezelfde systematiek. Alle informatie over de toetssystematiek, inclusief voorbeeldtoetsen, documentatie voor docenten en studenten en een handige adapter waarmee de ERK-resultaten omgezet kunnen worden in schoolcijfers staat hier: https://duitsmbo.nl/examinering/.
Voorjaar 2018: officiële start van het examenproject
Vanaf april 2018 vindt examinering met de beproefde exameninstrumenten plaats. De uitvoering is in handen van de deelnemende scholen. De Stichting streeft ernaar het examen toegankelijk te maken voor zoveel mogelijk deelnemers aan MBO-opleidingen. Er is een speciale adapter ERK-niveau–>cijfer (A1, A2 en B1) ontwikkeld: handige omrekeningstabellen (lezen, luisteren, spreken en schrijven) van het met onze examens (voor zowel de keuzedelen als de profieldelen) behaalde ERK-niveau naar een schoolcijfer. De kosten per compleet examen bedragen 40 euro per student. Aan de Stichting is verder een fonds gekoppeld waarin door de deelnemende ROCs wordt bijgedragen.
Grote belangstelling vanuit de scholen
In januari 2017 werden alle ROC’s in Nederland uitgenodigd om zich bij dit initiatief aan te sluiten. Op dit moment zijn 17 ROC’s aangesloten bij Duits in de Beroepscontext: ROC Nijmegen, ROC Rijn IJssel, Hoornbeeck College, ROC van Twente, Alfa College, Noorderpoort College, Deltion College, MBO Firda (Friesland), Aventus, Summa College, Koning Willem 1 College, Graafschap College, Landstede, VISTAcollege, ROC Gilde Opleidingen, Albeda Rotterdam en Drenthe College. Binnenkort volgen nog andere ROC’s.
Wat wordt van deelnemende ROC’s verwacht?
De samenwerking is niet vrijblijvend. Een ROC of een sector van een ROC kan meedoen aan de certificering volgens de Goethe-systematiek. Daartoe worden afspraken gemaakt met het College van Bestuur van de instelling. Deze afspraken houden onder meer in:
- Er worden voldoende docenten getraind in de assessorentraining die is ontwikkeld.
- De examencommissie van het ROC neemt het examenprotocol en -reglement over zoals dit door de Stichting in samenwerking met het Goethe-Institut is opgesteld. Dit houdt ook in dat aan alle randvoorwaarden wordt voldaan voor het afnemen van de examens.
- De examencommissie ziet er op toe dat de steekproefsgewijze kwaliteitscontrole door de Stichting Duits in de Beroepscontext kan plaatsvinden.
- De scholen dragen bij aan een stichtingsfonds.
Ondersteuning en begeleiding
De Stichting Duits in de Beroepscontext biedt de scholen begeleiding bij de organisatie van de examens. Vanaf februari 2017 is deze website beschikbaar met informatie voor docenten, managers en examencommissies: https://duitsmbo.nl. Er worden meerdere landelijke bijeenkomsten georganiseerd voor de aangesloten ROC’s. En verder vinden er regelmatig trainingssessies plaats voor de docenten die de examens afnemen.
Vanaf winter/voorjaar 2019: examens Duits voor bepaalde beroepsprofielen
De ontwikkeling van erkende examens Duits voor verschillende beroepsprofielen, waar Duits een verplicht vak is, gaat van start. Er is een modelset A2/B1 ontwikkeld die goedgekeurd is door het Goethe-Institut, zodat de certificering op dezelfde wijze (met een DiB/GI-certificaat dus) kan plaatsvinden als bij het afsluiten van de keuzedelen Duits. Intussen zijn er profieltoetsen beschikbaar voor bijvoorbeeld junior accountmanager, assistent manager internationale handel, marketing/communicatie/evenementen, gastronomie/toerisme/hospitality en sinds 2023 manager/ondernemer horeca. Ook voor andere opleidingsrichtingen kunnen op verzoek valide toetsen worden geconstrueerd die voldoen aan de hoge kwaliteitseisen van het Goethe-Institut.
2019/2025 Certificering van Duits in de Beroepscontext als betrouwbare examenleverancier
Op 25-2-2019 ontving de Stichting Duits in de Beroepscontext na een grondige audit door Certiforce het verheugende bericht dat zij “voldoet aan de gestelde proces-, organisatie-, en producteisen uit de norm voor valide exameninstrumenten en hiermee aantoont gecertificeerd examenleverancier te zijn”. Eind juni 2022 werd de Stichting Duits in de Beroepscontext na een grondige audit door Certiforce opnieuw voor drie jaren gecertificeerd als erkend examenleverancier Duits. Het certificeringsdocument en bijbehorende rapport vindt u hier: certificaat DiB Certiforce 2022-2025 en rapport hercertificering Duits in de beroepscontext hercertificering 6 juli 2022. Deze tot juli 2025 geldige certificering betreft alle door Duits in de Beroepscontext in samenspraak met het Goethe-Institut aangeboden, zelf ontwikkelde en nog te ontwikkelen toetsen en alle procedures daaromheen. Deze validering van de Stichting als betrouwbare examenleverancier door Certiforce vereenvoudigt de vaststelling van de examens door de examencommissies van de scholen zeer.
Tenslotte
Er is veel bereikt. Het onderwijs in de Duitse taal en cultuur binnen het MBO staat weer nadrukkelijk op de kaart. Er moesten en moeten nog steeds vele hindernissen worden overwonnen. De Stichting heeft intussen veel goedgekeurd toetsmateriaal beschikbaar. Nu komt er meer nadruk op het ontwikkelen van ideeën voor goed lesmateriaal te liggen. Maar ook de positie van Duits als verplichte tweede taal bij veel MBO-beroepsopleidingen blijft een zorgenkind. Dat blijkt ook uit een grondige studie van het KBA Nijmegen. Hier vindt u het complete onderzoek: Onderzoek Duits in de gevarenzone compleet 13 december. Plus een korte samenvatting ervan voor managers en andere geïnteresseerden: Managementsamenvatting Duits in de gevarenzone. Er is dan ook in samenwerking met het Goethe-Institut een fikse campagne gestart, gericht op opleidingscoördinatoren en bedrijfsleven. Er is een mooie brochure ontwikkeld: Imagecampagne_A5 brochure, gekoppeld aan een fraaie, zeer informatieve website: https://daaromduits.nl/. Er lopen contacten met verschillende branche-organisaties. Het motto blijft dan ook: de schouders er onder!
November 2023
Voor meer informatie: a.plettenberg@roc-nijmegen.nl en/of w.vanhees@roc-nijmegen.nl
===================================================================================
Hier die deutsche Übersetzung dieser Informationen: Deutsch für den Beruf in den Niederlanden
Duits in de beroepscontext is de naam van onze website. Het is ook de naam van de keuzedelen Duits. Het fenomeen keuzedelen hebben we aangegrepen om samen met docenten en teamleiders van zoveel mogelijk opleidingen binnen de ROC’s hoogwaardig en beroepsgericht onderwijs in de Duitse taal te ontwikkelen. Sinds 2012 hebben we een aantal doelen gesteld die ook nu nog steeds als uitgangspunt voor ons initiatief gelden:
- Eenduidige niveaustandaards die herkenbaar zijn voor het bedrijfsleven; en direct daarmee samenhangend:
- Het ontwikkelen en handhaven van een eenduidige, hoogwaardige internationaal erkende kwaliteitsstandaard van examens voor zowel de keuzedelen Duits als voor Duits als profielvak, in nauwe samenwerking met het Goethe-Institut
- Verplichte scholing van zittende docenten, die participeren in het project
- Samenwerking en uitwisseling tussen docenten: zowel taaldocenten als docenten van de beroepsgerichte vakken
- Wijzen op c.q. ontwikkelen van goed opleidingsmateriaal dat voldoet aan de eisen van moderne vakdidactiek, ingebed in de context van de beroepen waarvoor het MBO opleidt
- Promotie van het onderwijs in de Duitse taal en cultuur in het MBO, in samenwerking met andere organisaties die een verwante doelstelling hebben
- Samenwerking en afstemming met VMBO en HBO
- Bevorderen van kwantiteit en kwaliteit van lerarenopleidingen Duits
De Werkgroep Duits in de Beroepscontext, geïnspireerd door Lambert Teerling, is alweer een aardige tijd actief. De groep werd vanaf de start geleid door Paul Marcelis. Per 1 september 2021 is het stokje met veel enthousiasme overgenomen door Anika Plettenberg. Willem van Hees doet het nodige organisatorische werk. De werkgroep bestaat momenteel uit (alfabetisch):
-
- Kees van Eunen
- Sylvia Evers
- Willem van Hees
- Françoise Hendriks
- Eva Hessels-Abelova
- Anika Plettenberg
- Han Verschuur
Vanuit het Goethe-Institut Amsterdam participeren:
-
- Gudrun Mueller
- Dorothee Winnen
- de Testzentrale van het Goethe-Institut München
Onze externe experts zijn:
Landsgrenzen vervagen. Steeds meer mensen werken, leren en recreëren aan beide kanten van de Nederlands-Duitse grens. De Ler(n)ende Euregio geeft een stimulans aan de Euregionale economie, onderwijs en arbeidsmarkt. De Ler(n)ende Euregio is een Nederland-Duits samenwerkingsverband van scholen voor beroepsonderwijs, opleidingsbedrijven en de overheid in de Euregio Rijn-Waal maar ook Gronau – Enschede.
Doel
De Ler(n)ende Euregio maakt werk van grensoverschrijdend leren. Het Euregionaal opleiden van studenten vormt daarbij het uitgangspunt. Studenten maken kennis met de beroepscultuur, taal en het onderwijssysteem van het buurland. Dat gebeurt door middel van uitwisselingen, projecten en stages. Op deze manier ontvouwt zich een grotere arbeidsmarkt voor studenten. En het bedrijfsleven kan kiezen uit een groter arbeidspotentieel.
Euregionale samenwerking
Aan Nederlandse zijde nemen mbo-instellingen in de provincies Gelderland en Noord-Brabant-Oost deel aan de Ler(n)ende Euregio doet het!. Bij het project Leren zonder grenzen nemen naast de provincies Gelderland ook Overijssel deel. Voor beide projecten geldt dat aan Duitse zijde Berufskollegs afkomstig uit de driehoek Osnabrück, Duisburg en Kleef deelnemen. Waar mogelijk werken scholen samen om het Euregionale onderwijs te versterken. Daarnaast wordt samengewerkt met relevante partijen uit het bedrijfsleven en de overheid om de Euregionale arbeidsmarkt te versterken.
Organisaties en bronnen
1) De Ler(n)ende Euregio
Het kennis- en expertisecentrum op het gebied van grensoverschrijdend middelbaar beroepsonderwijs is te vinden op deze website: www.lerende-euregio.nl. In 2017 heeft de Ler(n)ende Euregio een krap 4 minuten durend filmpje geproduceerd over nut en noodzaak van Duits in het mbo: Duits kiezen op het mbo? Leuk en slim!
2) Goethe-Institut
Het Goethe-Institut is het kennis- en expertisecentrum op het gebied van Duitse taal en cultuur in Nederland. Er zijn in Nederland 2 hoofdvestigingen, in resp. Amsterdam en Rotterdam. Heel veel info is te vinden op deze website: https://www.goethe.de/ins/nl/nl/index.html.
3) DNHK
Op de website van de Duits-Nederlandse Handelskamer (DNHK) vind je heel veel informatie over het belang van Duitsland voor Nederland: http://www.dnhk.org/nl/. Hier vind je niet alleen feitelijke kennis over im- en export, economische vraagstukken en vestigingsplaatsen, maar ook over de Duitse Taal en Cultuur & Etiquette, zoals een top 10 van do’s and don’ts. Echt een aanrader!
4) Internationaliseringsmonitor CBS
De Internationaliseringsmonitor van het CBS beschrijft trends in internationalisering en de consequenties hiervan voor de Nederlandse economie en samenleving. De publicatie verschijnt drie keer per jaar en maakt deel uit van het CBS ontwikkel- en publicatieprogramma Globalisering, dat in opdracht van het ministerie van Buitenlandse Zaken plaatsvindt. De tweede monitor van 2023 staat hier: https://www.cbs.nl/nl-nl/publicatie/2023/39/internationaliseringsmonitor-2023-tweede-editie-duurzame-handel-
Het complete document kan gratis als PDF-bestand worden gedownload. Steeds weer hard bewijs waarom Nederlanders Duits moeten kunnen!
5) Mach mit en Daarom Duits
Mach mit heeft op haar website machmit.nl een top 10 van redenen waarom je voor het vak Duits zou moeten kiezen. Op de pagina daarom-duits vind je daarnaast een handige video over het belang van Duits en een brochure die je kunt bestellen. Kijk op: http://machmit.nl/daarom-duits. Naast Mach mit is er een specifiek op het MBO gerichte actie voor Duits onder de naam Daarom Duits. Zie voor alle info daarover: https://daaromduits.nl/. Op de site staan o.a. veel korte filmpjes een complete brochure gericht op coördinatoren in het MBO. Motto: Duits moet, bied je het vak als MBO-school niet aan, dan doe je de studenten ernstig tekort!
Duits in de Beroepscontext
Nog slechts enkele jaren geleden dreigde het onderwijs in de Duitse taal en cultuur uit het MBO te verdwijnen. Er zijn wel wat positieve ontwikkelingen te zien: Er is een groot netwerk ontstaan van docenten Duits verbonden aan ROC’s. Het aanbod aan beroepsgericht opleidingsmateriaal voor Duits in het MBO is beter en veelzijdiger geworden. Het besef dringt steeds nadrukkelijker door dat het voor vakmensen op MBO-niveau van groot belang is vertrouwd te zijn met de taal en cultuur van onze grootste handelspartner. E.e.a. werd mede gerealiseerd door de initiatiefgroep Duits in het MBO, die in 2012 nog bestond uit een kleine werkgroep, maar intussen is uitgegroeid tot een organisatie die op 30 oktober 2017 de vorm kreeg van een Stichting: Duits in de Beroepscontext.
Maar Duits is in het MBO bepaald nog niet uit de gevarenzone. Op 10 januari 2022 verscheen een uiterst actueel onderzoek van Annet Jager en Erik Keppels (KBA Nijmegen) over de positie van Duits in het MBO. En die is in één woord slecht! De positie van Duits als tweede moderne vreemde taal in het mbo komt steeds verder onder druk te staan. Steeds minder studenten volgen het vak Duits . Het KBA-onderzoek bestaat uit twee delen. Hier vindt u het complete onderzoek: Onderzoek Duits in de gevarenzone compleet 13 december. Plus een korte samenvatting ervan voor managers en andere geïnteresseerden: Managementsamenvatting Duits in de gevarenzone. LEZEN !!!
In april 2018 werden de nieuwe keuzedelen Duits vastgesteld. In deze keuzedelen (Duits in het beroepsonderwijs A1/A2, A2/B1 en B1/B2) staat beschreven welke taalvaardigheden een student op welk ERK-niveau moet halen. In de praktijk blijkt dat studenten de productieve vaardigheden (schrijven, spreken, gesprekken voeren) vaak op een lager niveau behalen dan de receptieve vaardigheden (lezen, luisteren). De keuzedelen Duits in de Beroepscontext A2 en B1 zijn gekoppeld aan een zeer groot aantal opleidingsprofielen. In het eerste jaar van invoering bleek dat een groot aantal opleidingen in Nederland deze keuzedelen aanbieden. Er heeft een nulmeting plaats gevonden, waaruit bleek dat het keuzedeel Duits in de Beroepscontext A2 door 409 opleidingen werd aangeboden en daarmee op de 4e plaats kwam. B1 werd op 142 opleidingen in Nederland aangeboden.
Ook in die gevallen waarin Duits een verplicht opleidingsonderdeel is, lijkt veelal het niveau A2 of B1 de standaard te zijn. Zo bijvoorbeeld bij horeca/toerisme, assistent manager internationale handel, manager/ondernemer horeca en marketing.
Dit bevestigde de keuze om bij de ondersteuning van de scholen vooral het accent te leggen op A2 en B1. Intussen is door de explosieve toename van het aanbod aan keuzedelen op allerlei fronten de positie van Duits sterk teruggelopen. Het vak moet momenteel tegen meer dan 1000 (!) verschillende keuzedelen opboksen. Met als gevolg dat in de Randstad nauwelijks nog Duits wordt aangeboden. Een beetje volgens het motto: Engels naar buiten, Nederlands onder elkaar, een andere taal alleen als het niet te vermijden valt. Een situatie waar de huidige onderwijspolitiek als met een blinddoek voor op af stormt!
Inhouden
In de beroepsgerichte basis- en profieldelen van de kwalificatiedossiers komen alleen aspecten van Duitse taalvaardigheid voor wanneer die écht onontbeerlijk zijn voor de uitoefening van het beroep. Deze beroepsspecifieke taalvaardigheid is altijd gekoppeld aan één of meerdere kerntaken als vereiste vakkennis en -vaardigheden. Er wordt geen niveau genoemd. Het uitgangspunt bij examinering is of de kerntaak voldoende is: er behoeft niet te worden vastgesteld op welk niveau de kandidaat het benodigde Duits in deze beroepssituatie beheerst – d.w.z.: de eis is indicatief. Dit is een belangrijk verschil met de keuzedelen Duits in de Beroepscontext: daar moet het beheersingsniveau (A2, B1 of B2) bij elke vaardigheid wél worden gedemonstreerd. Omdat de aandacht voor Duits in basis- en profieldelen tot het meest essentiële vaardigheidsniveau is gereduceerd, is het belang van goede keuzedelen Duits des te groter. In veel gevallen is de betekenis van de Duitse taal en cultuur voor bedrijven en toekomstige arbeidskrachten vanuit een economisch en arbeidsmarktperspectief zeer groot. De keuzedelen Duits in de beroepscontext komen tegemoet aan de wens tot versterking van de regionale component in het MBO, niet alleen in de grensregio’s maar ook in regio’s met veel Duitstalige contacten. Ze kunnen ook bijdragen aan een betere organiseerbaarheid van het onderwijs en versnippering tegengaan door grotere groepen studenten Duits aan te bieden. Het belangrijkste uitgangspunt – dat ook in de naam tot uitdrukking komt – is dat het onderwijs in de Duitse taal en cultuur in de specifieke beroepscontext moet gebeuren. Het MBO biedt unieke mogelijkheden om Duits te verbinden met realistische situaties. Leren van een taal in de beroepscontext leidt tot effectieve taalverwerving. Duits in de Beroepscontext is motiverend voor jongeren die een beroepskeuze hebben gemaakt.
SLO
Ook SLO besteedt heel kort op zijn ERK-site https://www.slo.nl/thema/vakspecifieke-thema/mvt/erk/erk-mbo/ aandacht aan de hier geschetste ontwikkelingen, maar laat helaas veel kansen liggen door wel de website van de stichting (https://duitsmbo.nl) te noemen maar niet te wijzen op de centrale rol die Duits in de Beroepscontext in het MBO speelt en ook niet te wijzen op de materialen en exameninfo die je er kunt vinden. Een gemiste kans, jammer!
Samenwerking met het internationale Goethe-Institut
Vanuit het bedrijfsleven wordt de versterking van de positie van Duits in het MBO toegejuicht. Vooral voor het bedrijfsleven is een herkenbare en hoogwaardige standaard van beheersing van de Duitse taal van belang. Het keurmerk van het Goethe-Institut is wereldwijd een erkende standaard. Voor MBO studenten betekent het bezit van zo’n certificaat een vergroting van hun kansen op de arbeidsmarkt. In september 2016 kwamen de ROC’s die in het initiatief Duits in de Beroepscontext samenwerken tot overeenstemming met het Goethe-Institut over een gezamenlijke aanpak en certificering van de examens Duits. Die samenwerking is tot op heden uiterst succesvol.
